Wpływ okresu zimowego na wzrost zapotrzebowania na usługi opieki zdrowotnej – zmniejszenie kosztów gospodarczych dzięki zwiększeniu wskaźnika zrealizowanych szczepień

Wyzwania w okresie zimowym:

Zima znacząco obciąża systemy opieki zdrowotnej na terenie regionu europejskiego WHO, w szczególności zwiększając ciężar chorób układu oddechowego [1]. Chłodniejsze temperatury w tym okresie często prowadzą do wzrostu infekcji układu oddechowego, takich jak grypa [2], wirus syncytialny układu oddechowego (RSV) [3], zakażenia pneumokokowe [4] oraz COVID-19 [5]. Zgodnie z wspólnym oświadczeniem Regionalnego Biura WHO dla Europy, Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób [6], zeszłej zimy skumulowane skutki grypy, COVID-19 i wirusa syncytialnego układu oddechowego (RSV) najmocniej dotknęły najmłodszych i najstarszych [7].

W Polsce w sezonie 2022/2023 odnotowano 5 515 237 przypadków zachorowań na grypę, z 32 191 przypadkami hopitalizacji i 120 zgonami. W 50% odnotowano wirusa grypy typ A, a w blisko 31% typu B. W przypadku COVID-19 w tym samym okresie potwierdzonych zostało 304 500 przypadków zachorowań i 2465 zgonów. Zapadalność na inwazyjną chorobę pneumokokową wyniosła 5,87 na 100 000 (2147 przypadków po połowy roku 2023) [dane OPZCI]

Te sezonowe wyzwania wywierają ogromną presję na systemy opieki zdrowotnej poprzez znaczny wzrost liczby przyjęć do szpitali i konsultacji podstawowej opieki zdrowotnej, przytłaczając placówki opieki zdrowotnej i nadmiernie obciążając zasoby takie jak łóżka, personel i zaopatrzenie medyczne.

Pracownicy służby zdrowia stają przed zintensyfikowanym obciążeniem pracy w miesiącach zimowych, zarządzając większą liczbą pacjentów pod większą presją i wyższym poziomem chorobowości wśród nich samych. To zwiększone ciśnienie może znacząco wpływać na dobrostan personelu oraz efektywność usług opieki zdrowotnej w świadczeniu optymalnej opieki. Szczepienie pracowników służby zdrowia jest również kluczowe.

Pojawienie się schorzeń układu oddechowego często wymaga, aby rodzice zostali w domu i opiekowali się chorymi dziećmi, co wpływa na ich zdolność do pracy i powoduje znaczące obciążenie ekonomiczne. Przyczynia się to do szerszego ekonomicznego ciężaru zwiększonego zapotrzebowania na opiekę zdrowotną w sezonie zimowym. Obejmuje to koszty opieki zdrowotnej, leczenie, leki, pobyty w szpitalu oraz pośrednie koszty takie jak utrata produktywności związana z nieobecnością w pracy lub szkole z powodu choroby. Na przykład, co roku sezonowa grypa jest odpowiedzialna za do 50 milionów symptomatycznych przypadków w Unii Europejskiej/Obszarze Gospodarczym (EU/EEA), a 15 000–70 000 obywateli europejskich umiera z przyczyn związanych z grypą [8].

Pomimo zazwyczaj krótkiego czasu trwania choroby, roczne obciążenie ekonomiczne i opieki zdrowotnej związane z grypą jest znaczące [9]. Szacunki hospitalizacji z powodu RSV u dzieci poniżej piątego roku życia wskazują na średnią liczbę 213 014 przyjęć do szpitali na zimę w UE, Norwegii i Wielkiej Brytanii [10]. Sezonowe rozkłady przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej (IPD) miały wzór podobny do wielu innych chorób układu oddechowego. Odnotowano wzrost liczby zgłaszanych przypadków od 2014 do 2017 roku, a wskaźnik zgłoszeń wzrósł do 6,2 przypadków na 100 000 mieszkańców w 2017 roku z 5,8 i 5,6 przypadków na 100 000 mieszkańców odpowiednio w 2016 i 2015 roku [11]. Aby zmniejszyć wpływ COVID-19 oraz związane z tym hospitalizacje i śmiertelność oczekiwane w 2023 roku, szczególnie podczas sezonu jesienno-zimowego, kraje są zdecydowanie zalecane do planowania kontynuacji wdrażania szczepionek przeciwko COVID-19 [12].

Proponowane rozwiązania w celu złagodzenia presji zimowej – znaczenie szczepień w zapobieganiu chorobom układu oddechowego:

Biorąc pod uwagę trwającą potrzebę wzmacniania systemów opieki zdrowotnej po COVID-19, szczególnie w trudnym sezonie zimowym, priorytetem staje się troska o zdrowie układu oddechowego. Działając w ten sposób, możemy pomóc złagodzić nadmierną presję na przeciążone szpitale i pracowników służby zdrowia, zaoszczędzić koszty opieki zdrowotnej oraz poprawić jakość życia.

Szczepienia odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu chorobom układu oddechowego, redukcji liczby hospitalizacji i ograniczeniu transmisji chorób. Chronią społeczność, zmniejszają ciężkość i powikłania chorób oraz chronią populacje wrażliwe, oferując znaczące korzyści społeczne i ekonomiczne. W szczególności osoby z problemami układu oddechowego są narażone na wyższe ryzyko powikłań wynikających z chorób, które można zapobiegać przez szczepienia [13], takich jak grypa, zakażenia pneumokokowe, RSV i COVID-19. Zachęcanie do szczepień przeciwko tym chorobom układu oddechowego znacząco redukuje ich rozpowszechnienie i ciężkość, zwłaszcza w sezonie zimowym.

Mimo że stanowią one niewielki procent ogólnych niskich wydatków na opiekę zdrowotną, programy szczepień okazały się wysoce efektywne pod względem kosztów w łagodzeniu obciążenia tymi chorobami, zapewniając znaczące korzyści społeczne i ekonomiczne [14].

Poziom wyszczepialności przeciw grypie w populacji polskiej spadł w sezonie 2022/2023 (5,5%) w porównaniu do sezonu 2021/2022 (7%). Najwyższy wskaźnik wyszczepialności zanotowano w grupie wiekowej 65+, natomiast najniższy w grupie dzieci do 14 roku życia (ok. 2%) Co ciekawe, szczepienia przeciw grypie w Polsce są bezpłatne zarówno dla osób 65+ jak i dzieci poniżej 18 roku życia. Poziom wyszczepienia polskiego społeczeństwa dawkami przypominającymi wynosi 33,1% oraz 7,7% odpowiednio dla pierwszej oraz drugiej dawki przypominającej [dane OPZCI].

• Zwalczanie niechęci do szczepień i przywracanie rutynowych szczepień

Solidne kampanie informacyjne, dostarczające dokładnych informacji o bezpieczeństwie i skuteczności szczepionek, są niezbędne do walki z niechęcią do szczepień. Aktywne zaangażowanie pracowników służby zdrowia w te kampanie znacząco zwiększa wskaźniki szczepień [15]. Podstawowa opieka zdrowotna i środowiska lokalne służą jako kluczowe platformy, gdzie szczepienia mogą być łatwo dostępne, wyjaśnione i skutecznie zalecane pacjentom, poprawiając ich zrozumienie i akceptację.

Przywracanie rutynowych szczepień zakłóconych w szczytowych okresach pandemii COVID-19 jest kluczowe [16]. Wznowienie regularnych programów szczepień pomaga utrzymać odporność populacji przeciwko różnym chorobom, które można zapobiec [17], tym samym zmniejszając obciążenie systemów opieki zdrowotnej podczas zimowych szczytów zachorowań.

• Korzyści ekonomiczne i społeczne ze szczepień:

Szczepienia mogą przynieść znaczące korzyści społeczne i ekonomiczne. Na przykład, roczne szczepienia przeciwko sezonowej grypie mogą zaoszczędzić od 248 do 332 milionów euro na kosztach opieki zdrowotnej w Europie, unikając hospitalizacji i wizyt u lekarza pierwszego kontaktu. Każde zainwestowane euro w szczepienia dorosłych (rozpoczynając od wieku 50 lat) przynosi 4 euro przyszłych dochodów gospodarczych dla rządu w pozostałej części życia kohorty.

Z perspektywy społecznej, zaszczepione dzieci mają lepszą frekwencję szkolną, wydajność poznawczą i osiągnięcia akademickie. Zaszczepieni dorośli częściej uczestniczą w rynku pracy, pracują dłużej i wykazują wyższą produktywność. Szczepienia wśród starszych dorosłych przyczyniają się do zdrowego starzenia się, pozwalając jednostkom pozostać aktywnymi i produktywnymi przez dłuższy czas.

Te przykłady rzucają światło na wymierne korzyści ze szczepień. Jednak reprezentują one tylko wycinek szerszego spektrum społecznych i ekonomicznych korzyści, które mogą przynieść szeroko zakrojone działania związane ze szczepieniami.

Aby zająć się problemami dotyczącymi chorób układu oddechowego zimą, ECDC opublikowało wytyczne dotyczące wdrażania szczepień na jesień/zimę 2023 [23], podkreślając znaczenie szczepień przeciwko grypie i COVID-19 w celu ochrony osób zwiększonego ryzyka ciężkiego przebiegu choroby (np. osób powyżej 60. roku życia oraz innych osób wrażliwych, takich jak te z istniejącymi współistniejącymi chorobami, niezależnie od wieku) [24].

Te inicjatywy nie tylko łagodzą presję na opiekę zdrowotną, ale także pomagają zmniejszyć obciążenia ekonomiczne, jednocześnie zmniejszając nierówności w opiece zdrowotnej. Inwestycje w prewencję poprzez szczepienia przynoszą znaczące korzyści ekonomiczne [25]. Poprzez zapobieganie ciężkim chorobom i hospitalizacjom, szczepionki przyczyniają się do zmniejszenia kosztów opieki zdrowotnej i zwiększenia produktywności, zapewniając istotny zwrot z inwestycji dla systemów opieki zdrowotnej i gospodarek.

———

[1] WHO, Newsroom, September 2023, COVID-19, influenza, and other respiratory viruses – 2023-2024 autumn and winter season (who.int)

[2] European Vaccination Information Portal, Influenza factsheet, last updated 7 November 2022, Influenza (europa.eu)

[3] European Vaccination Information Portal, RSV factsheet, RSV (europa.eu)

[4] European Vaccination Information Portal, Vaccination factsheet, last updated 13 March 2020,Vaccination can prevent serious diseases (europa.eu)

[5] European Vaccination Information Portal, COVID-19 factsheet, last updated 11 July 2023, COVID-19 (europa.eu)

[6] ECDC, WHO/Europe, EC and ECDC urge eligible groups to get vaccinated or boosted to save lives this autumn and winter (europa.eu), 9 October 2023

[7] WHO, Media Release, 9 October 2023, Vulnerable? Vaccinate. Protecting the unprotected from COVID-19 and influenza (who.int)

[8] ECDC factsheet, Factsheet about seasonal influenza (europa.eu), last updated 12 April 2022

[9] ibid

[10] ECDC, Rapid Risk Assessment, Intensified circulation of respiratory syncytial virus (RSV) and associated hospital burden in the EU/EEA, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/RRA-20221128-473.pdf, 12 December 2022, P.7

[11] ECDC, Invasive pneumococcal disease Annual Epidemiological Report for 2017, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/AER_for_2017-invasive-pneumococcal-disease.pdf  , P.4, figure 2

[12] ECDC, Interim public health considerations for COVID-19 vaccination roll-out during 2023, 5 April 2023, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/covid-19-interim-public-health-considerations-vaccination-2023.pdf

[13] European Commission, Factsheet 2021, Factsheet – Vaccination & Respiratory Diseases (europa.eu)

[14] Van Wijhe M et al (2019). Trend in governmental expenditure on vaccination programmes in the Netherlands, a historical analysis, Vaccine. 37(38): 5698-5707

[15] Thomson A, Vallée-Tourangeau G, Suggs LS. Strategies to increase vaccine acceptance and uptake: From behavioral insights to context-specific, culturally-appropriate, evidence-based communications and interventions. Vaccine. 2018 Oct 22;36(44):6457-6458, Strategies to increase vaccine acceptance and uptake: From behavioral insights to context-specific, culturally-appropriate, evidence-based communications and interventions – ScienceDirect

[16] The Lancet Global Health,  Impact of the SARS-CoV-2 pandemic on routine immunisation services: evidence of disruption and recovery from 170 countries and territories – The Lancet Global Health, Volume 10, Issue 2, E186-E194, February 2022

[17] WHO, Guiding principles for recovering, building resiliency, and strengthening of immunization in 2022 and beyond (who.int), 2022

[18] Preaud E et al., Annual public health and economic benefits of seasonal influenza vaccination: a European estimate, 2014 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4141103

[19] Largerin N et al.Role of vaccination in the sustainability of healthcare systems, J Mark Access Health Policy, 2015 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC4802702/

[20] Supporting Active Ageing Through Immunisation (SAATI) Partnership (2018). Adult vaccination: a key component of healthy ageing. https://ilcuk.org.uk/wp-content/uploads/2018/11/Adult-vaccination_a-key-component-of-health-ageing.pdf

[21] Charlene MC et al (2020). Impact of Vaccines; Health, Economic and Social Perspectives https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7371956/ (Accessed September 2021). 12 Ozawa et al (2016). Return On Investment From Childhood Immunization In Low- And Middle-Income Countries, 2011-20, Health Aff (Millwood)

[22] Bloom DE, Cadarette D and Ferranna M (2021). The Societal Value of Vaccination in the Age of COVID-19, Am J Public Health. 111(6): 1049-1054. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8101582/

[23] ECDC, Interim public health considerations for COVID-19 vaccination roll-out during 2023, 5 April 2023, https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/interim-public-health-considerations-covid-19-vaccination-roll-out-during-2023

[24] ECDC, weekly bulletin, Communicable Disease Threats Report, 4-11 November 2023 https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/communicable-disease-threats-report-week-45-2023.pdf

[25] Nature Portfolio,  Revealing the hidden value of vaccines (nature.com)

Na podstawie danych od International Respiratory Coalition