Posiedzenie IV Parlamentarnego Zespołu ds. Chorób Płuc 6.11.2024 r.

Czy gruźlica nadal stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego?
65 rocznica uchwalonej przez Sejm Ustawy o Zwalczaniu Gruźlicy

[TRANSMISJA ON-LINE]

Posłanka Henryka Krzywonos-Strychalska
Dr Małgorzata Czajkowska-Malinowska
Otwarcie posiedzenia

Prof. Tadeusz Zielonka
Epidemiologia gruźlicy

• Większość przypadków gruźlicy jest odnotowywana na terenie Azji, ale nie oznacza to, że Europa nie ma problemu z gruźlica, która miała do roku 2022 zostać wyeradykowana.
• Zapadalność na gruźlicę jest wyższa niż w latach ubiegłych, natomiast jest niższy wskaźnik umieralności z powodu gruźlicy.
• Działania wojenne wpływają na zmianę epidemiologii gruźlicy, nie tylko w kraju, w którym wojna się toczy, ale również w krajach ościennych.
• Czynniki ryzyka gruźlicy: płeć męska, wiek starszy + dzieci, zakażenie HIV, niedożywienie, alkoholizm, nikotynizm, cukrzyca, immunosupresja, bezdomni/bezrobotni/więźniowie/imigranci.
• W Ukrainie jest wysoki odsetek współwystępowania TB i HIV.

Prof. Ewa Augustynowicz-Kopeć
Diagnostyka gruźlicy

• Potwierdzenie mikrobiologiczne jako podstawa identyfikacji chorego z aktywną postacią gruźlicy. Określany jest typ gruźlicy.
• Najnowsze osiągniecie – badania molekularne.
• Algorytm wykrywania TB wg WHO.
• Gruźlice diagnozujemy w Polsce w laboratoriach prątka (w Polsce są jedynie laboratoria II i III stopnia referencyjności) – łącznie 53. Laboratoria nadzorowane są przez Krajowe Referencyjne Laboratorium Prątka
• Polska jest przygotowana do wdrożenia algorytmu wykrywania TB wg. WHO.

Dr hab. Adam Nowiński
Leczenie gruźlicy wielolekoopornej

• Od roku 2020 nie wiadomo czy wzrost zapadalności na gruźlicę jest związany z utrudnionym dostępem do diagnostyki spowodowanym przez COVID-19 czy realnie wzrosła zapadalność na gruźlicę.
• Możemy spodziewać się, w sytuacji wojny na Ukrainie oraz ogromnego wzmożenia migracji zza wschodniej granicy, wzrostu zapadalności na gruźlicę, szczególnie na gruźlicę wielolekooporną. Tym bardziej, że za naszą wschodnią granicą zapadalność na gruźlicę wielolekooporną jest 30-krotnie wyższa niż w Polsce
• Biorąc pod uwagę te dane i obserwacje kolegów z Niemiec oraz WHO, musimy wspólnie zareagować na ten potencjalny wzrost zachorowań na gruźlicę.
• W 2022 roku postanowiliśmy wspólnie podjąć szerokie działania mające na celu zapewnienie pomocy ludziom, którzy uciekali przed wojną, pomocy uchodźcom oraz emigrantom wojennym tak, aby mogli leczyć się w sposób właściwy w Polsce, ale również zabezpieczyć ludność polską oraz Unii Europejskiej przed gruźlicą wielolekooporną, która w Polsce jest chorobą rzadką. Od 2022 podjęte zostały wspólne działania Ministerstwa Zdrowia, Instytutu Gruźlicy, WHO oraz organizacji: Polskie Towarzystwo Chorób Płuc i Lekarze bez Granic w opracowaniu programu.
• Od półtora roku wprowadzono „Program pilotażowy leczenia gruźlicy wielolekoopornej w warunkach ambulatoryjnych”:

1. Została wdrożona centralna dystrybucja leków p/prątkowych.
2. Wdrożono system monitorowania leczenia pacjentów oraz krótsze schematy leczenia
3. Wprowadzono system ośrodków koordynujących gruźlicę w Polsce.
4. Wzmocniono system diagnostyki gruźlicy w Polsce.

• Potrzebne są działania polityczne, aby przyspieszyć finansowanie leczenia gruźlicy (w Europie nie są dostępne leki, które mógłby skrócić czas kuracji)
• Potrzebujemy ustawy o gruźlicy i programu polityki zdrowotnej, który pozwoliłby na wdrożenie niezbędnych działań.
• Audyt przeprowadzony przez WHO poskutkował publikacją raportu z rekomendacjami działań, które należy w Polsce wdrożyć dla poprawy obecnego stanu.

Dr Nino Berdzuli
Założenia metodologiczne, wyniki i rekomendacje audytu WHO

• Polska poczyniła znaczące postępy w kontrolowaniu gruźlicy, jednak niedawny napływ uchodźców z Ukrainy stworzył nowe wyzwania związane z potencjalnym rozprzestrzenianiem się wielolekoopornych szczepów gruźlicy. W odpowiedzi, we wrześniu 2022 roku uruchomiono pilotażowy projekt leczenia gruźlicy wielolekoopornej z użyciem nowoczesnych, doustnych schematów WHO. W trakcie tego projektu Ministerstwo Zdrowia poprosiło WHO o przegląd systemu profilaktyki i opieki nad gruźlicą, który przeprowadzono w 2023 i na początku 2024 roku.
• Przegląd opierał się na wytycznych z międzynarodowych dokumentów, takich jak „Deklaracja polityczna ONZ” oraz „Plan działania WHO na lata 2023-2030”. Eksperci zauważyli, że Polska podjęła znaczące działania w odpowiedzi na sytuację epidemiologiczną i wyzwania związane z wojną na Ukrainie, w tym innowacyjne modele leczenia, skrócone schematy leczenia oraz unowocześnione laboratoria.
• Projekt leczenia wielolekoopornej gruźlicy postrzegany jest jako kluczowy element rozszerzania dostępu do opieki i profilaktyki gruźlicy. Zidentyfikowano jednak potrzebę dalszego wzmacniania systemu diagnostyki i opieki, zwłaszcza w obliczu rosnącej liczby przypadków gruźlicy.
• W ramach raportu zawarto listę kluczowych rekomendacji wraz z harmonogramem i podziałem odpowiedzialności, mających na celu poprawę zdrowia publicznego oraz gotowości systemu na wyzwania związane z gruźlicą wielolekooporną.

Tomasz Kuleta, Naczelnik w Departamencie Lecznictwa

• „Program pilotażowy leczenia gruźlicy wielolekoopornej w warunkach ambulatoryjnych” – przedłużony do września 2025 roku.
• Świadczenia w POZ – realizacja Programu wczesnego wykrywania gruźlicy (pielęgniarka POZ może przeprowadzić ankietę wśród osób będących w grupie ryzyka zachorowania na gruźlicę)
• W 2023 przeprowadzono 247 701 szczepień BCG u dzieci, odnotowując spadek w 2023 roku w stosunku do roku 2022. W 2023 roku wykonano około 30 tys. mniej szczepień BCG wśród noworodków.

Dorota Mańkowska, Wydział Świadczeń AOTMiT

• W roku 2024 AOTMiT pracowała nad świadczeniami gwarantowanymi w zakresie pulmonologii. Oceniano świadczenie profilaktyki gruźlicy przez pielęgniarki POZ.
• Koszt wykrycia 1 przypadku gruźlicy kosztował w 2022 ok. 310 tysięcy złotych.
• Program okazał się nieskuteczny.
• Biorąc to pod uwagę zaproponowaliśmy poszerzenie zakresu działań profilaktycznych podejmowanych przez pielęgniarkę, która przeprowadza ankietę pod kątem gruźlicy, o inne choroby płuc, takie jak POChP czy rak płuca

Dr Konstanty Szułdrzyński, MSWiA

• Jest niewielki odsetek ośrodków dla cudzoziemców, więc należy wzmóc nadzór w tym zakresie.
• Istnieje wyższe ryzyko również dla urzędników państwowych, którzy z imigrantami się kontaktują.

Dr Małgorzata Czajkowska-Malinowska

• Postulat o powszechnym badaniu imigrantów z krajów, o wysokim stopniu zapadalności na gruźlicę, w celu zabezpieczenia zdrowotnego Polaków.

Krzysztof Grzesik, Małopolski Szpital Chorób Płuc i Rehabilitacji w Jaroszowcu

• Szpital realizuje „Program pilotażowy leczenia gruźlicy wielolekoopornej w warunkach ambulatoryjnych”
• Konieczne jest zagwarantowanie i finansowanie nowoczesnego leczenia gruźlicy wielolekoopornej po zakończeniu programu pilotażowego. Szpitale leczące gruźlicę same nie udźwigną drogiego leczenia.

Dr Nino Berdzuli

• Największy wezwanie to wdrożenie nowoczesnych terapii lekowych – należy wypracować rozwiązanie, aby leki te były bardziej przystępne cenowo Europie.
• Polska musi rozważyć pełne stosowanie najnowszych i najskuteczniejszych leków, nie tylko dla wąskiej grupy pacjentów.

Lekarze Bez Granic

• Lekarze Bez Granic leczą ponad 20 tys. pacjentów chorujących na gruźlicę na całym świecie.
• 1 osoba nieleczona zakaża ok. 10 osób rocznie.
• Diagnoza trwa zbyt długo w Polsce, z tego względu chory przez długi czas rozprowadza chorobę.
• Firmy farmaceutyczne nie są zainteresowane rejestrowaniem leków p/gruźlicy w Polsce, bo jest na nie za mały popyt. Dlatego tek ważny jest rejestr centralny leków p/gruźliczych.

Dr Małgorzata Czajkowska-Malinowska

• Dzięki Ustawie o zwalczaniu gruźlicy z 1959 roku, gruźlica przestała być głównym problemem zdrowotnym w naszym kraju. Obecnie, zgodnie z wytycznymi WHO, mamy inne cele niż 65 lat temu, to eradykacja gruźlicy. Dlatego ważne jest powołanie wielosektorowego zespołu roboczego ds. zmian legislacyjnych związanych z organizacją profilaktyki i leczenia gruźlicy w Polsce
• Zespół przygotuje założenia i propozycję projektu ustawy o profilaktyce I zwalczaniu gruźlicy w Polsce, której celem będzie eradykacja gruźlicy zgodnie z rekomendacjami WHO.
• Zespół przygotuje również strategie zwalczania gruźlicy na lata 2025 -2030. Dokument będzie wspierany przez WHO i będzie dokumentem strategicznym w zakresie zwalczania gruźlicy w Polsce.
• Zespół przygotuje propozycję szczegółowego dokumentu („krajowego programu strategicznego”) który zostanie złożony do Ministerstwa Zdrowia jako propozycja Programu Polityki Zdrowotnej Zwalczania Gruźlicy i Przewlekłych Zakażeń Układu Oddechowego na lata 2025-2030.

Posłanka Henryka Krzywonos-Strychalska

• Sugestia wdrożenia badań profilaktycznych w zakresie gruźlicy w ramach medycyny pracy.
• Poparcie idei powołania Zespołu Roboczego.